دکتر محسن هشترودی
( 1286 – شهریور 1355 ش)
دکتر محسن هشترودی متولد 1286 شمسی در شهریور ماه امسال درگذشت. او در شهر تبریز متولد شده بود. تحصیلات متوسطه را در تهران گذرانید و سپس به اروپا رفت و در رشته علوم ریاضی از دانشگاه پاریس به اخذ درجه دکتری نایل شد. چون به ایران آمد به استادی دانشگاه برگزیده شد. مدتی هم ریاست دانشکده علوم را برعهده داشت.
هشترودی در میان ایرانیانی که ریاضیات اروپایی را آموخته بودند برتری بسیار یافته بود. ذهن تند و هوش کم نظیرش درین برتری بدو مدد می رسانید. جز این آشنایی دقیق با ادبیات و سخن شناسی و نیز ذوق پهناور و گسترش پذیرش که او را با رشته هایی مختلف از علوم انسانی(مخصوصا فلسفه) آشنا کرده بود، هشترودی را در میان اصحاب علم معاصر ایران مردی کم نظیر ساخته بود. مقالاتی که به قلم او در بسیاری از جراید و مجلات سی سال اخیر نشر شده است نشانی است از ضوابط و روابطی که او با دنیای ذوق و عالم ادبیات و فلسفه پیدا کرده بود.
ازین قبیل است مقدمه ای که بر سفینه غزل ناب ابوالقاسم انجوی نوشت. یا مقاله ای که ازو در نقد چند مجموعه شعر معاصر در نخستین سال این مجله به چاپ رسیده است.
هشترودی خود ذوق سخن سرایی و طبع شعر داشت و مجموعه ای از اشعار خود را به نام سایه ها در سال 1333 نشر کرد. کتاب دانش و هنرش که مجموعه مقالات او در زمینه های ادبی و مباحث کلی علمی است (چاپ تهران 1340) یادگاری است ارجمند از آن عالم سخنور و سخن شناس که در میان ایرانیان کنونی عده آنها از سه چهار نفر درنمی گذرد.
از هشترودی رساله ای علمی در باب التصاقهای ناهنجار به زبان فرانسوی در سلسله انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده است(1326). رساله ای هم به عنوان مسئله ملیت در 1323 انتشار داده است که خانبابا مشار نام آن را در فهرست خود ضبط کرده است و من به یاد ندارم دیده باشم.
با مرگ هشترودی بی تردید یکی از رگه های جوشان ذوق و سخن شناسی بخوشید. پس از درگذشتش مایه تأسف و دریغ بسیار است. روانش شادباد و یادکردش وظیفه ما، چه او هماره به لطف درین مجله می نگریست و در پایه گذاری مجله یکی از راهنمایان و ارشاد کنندگان و همقلمان راستین و استوار پای بود1.
1 – راهنمای کتاب، سال19، شماره 4 - 6(تیر - شهریور 1355)، صص- 495 494.
برگرفته از کتاب: نادره کاران
